Her büyünün anlatacak bir hikâyesi vardır… Harry Potter dünyasındaki büyülerin ise anlamları çok daha karmaşık olabilir.
Harry Potter yabancı ve yeni gibi gelen ama aslında kökenleri gerçek dünyada olan birçok kelimeyle dolu garip ve büyülü bir dil dünyasıdır. Latince terim ve ifadelerden oluşan pek çok büyülü sözün kökenleriyle büyüler de bu konuda istisna değiller; bazıları doğrudan çevrilirken diğerleri özenle işlenip başka dillerin parçalarından bir araya getirilerek oluşturulmuştur. Bu, dilin nasıl değişip geliştiğine dair etkileyici bir örnektir, bu yüzden büyücü dünyasının en tanınmış büyülerinden bazılarının arkasındaki beş favori hikâyemize hep birlikte göz atalım…
Harry’nin muhteşem Patronus’u çatal boynuzlu geyiği çıkartan büyü “Expecto Patronum” Latincede kabaca “Bir koruyucu bekliyorum (veya ‘gözlüyorum’) olarak çevrilir, ki yerinde bir deyiş. Büyünün fiili sonucunun, yani Patronus’un kendisinin, daha da ilginç bir hikâyesi bulunmakta. Antik Roma’da “patronus” kelimesi de koruyucu demekti ancak çağrıştırdığı anlamlar çok farklıydı. Antik Roma’da patronus genelde kendisinden daha az zengin veya alt tabakada olan biriyle patronaj (patronage) ilişkisi olan üst tabakadan biriydi. O halde “patronaj” kelimesi çok yüksek ihtimalle “Pater” (peder) teriminden gelmiş olup Latincede “father” (baba) anlamına gelmekteydi. Hangi zamanda ve hangi türde olursa olsun “patronus” kelimesi her zaman korumayla ilgilidir.
Beden Kilitlenmesi Büyüsü Latince gibi gelen adından da tahmin edebileceğiniz gibi büyük ölçüde Latinceden etkilenmiştir. Ancak bu büyü sözünde de Eski Yunancadan izler bulunmaktadır. İlk olarak Yunancada “taş” anlamına gelen “petros”dan türeyen“Petra” bir kenarda dursun. “Ficus” Latince’de bir şey “yapmayı” veya “etmeyi” belirten bir sonektir. “Totalus” “totalis”le çok az oynanarak türetilmiş olup yine Latincede “tamamı” veya “bütünü” anlamlarına gelir. Yani kabaca söylemek gerekirse “Petrificus Totalus” “Tamamıyla taş et” olarak çevrilir. Bu durumda lanetin Neville Longbottom gibi kurbanlarının tüm bunları tamamıyla çok iyi anlayabileceğine eminiz.
Expelliarmus yedi Harry Potter kitabı boyunca en çok kullanılan büyülerden biridir, o kadar ki Harry Ölüm Yadigârları boyunca bunu kullandığı için Ölüm Yiyenler tarafından fark edilmiştir. Bu kelimeyi pek çok kez gördük de peki nasıl bir araya geldi? “Expel” (defetmek, uzaklaştırmak) 1300’lerin Ortaçağ İngilizcesine dayanmaktadır. İki Latince terim bunu oluşturmak için birleştirilmiştir. “Ex” “out” (dışa) “pellere” ise “drive” (hareket ettirmek) anlamına gelip ikisi “expel” kelimesini oluşturmuştur. Basitçe ifade edecek olursak tanımı “drive out” (defetmek) olur. “Armus” düşündüğünüz gibi benzer sese sahip bedenin bir parçasının Latincesidir: kolun (arm), daha çok omuz ekleminin. Zamanla “arm” terimi Latincede silah anlamına gelen “arma” terimiyle savaş anlamını kazanmıştır (mesela asanı alıp “silahlan” derken). Heceleri tekrar bir araya getirirsek kabaca “drive out weapon” (silahı defetmek) olarak çeviririz, ki bu da tam olarak Expelliarmus’un yaptığı şey.
Kardeş büyüler Lumos ve Nox sırasıyla ışık verir ve alırlar. Lumos 19. Yüzyıl’a ait “ışık” anlamına gelen Latince kelime “lumen”den gelmiş olabilir. “Bir şeyin olması” anlamına gelen Latince sonek “os” eklenince bu durumda ışık olsun anlamı çıkar. Nox Latincede “gece” demektir ama aynı zamanda Yunan mitolojisinden gelmiştir. “Nox”la yakından ilişkili “Nyx” Yunan gece tanrıçasının adıdır: zorlu bir güç olarak bilinen korkulan karanlık bir kimse, öyle ki muazzam güçteki Zeus’un bile gözünü korkutmuştur.
S harfinin çoğunlukta olduğu bir kelime kendi isminde S sesinin baskınlığına benzer bir örnek oluşturan bir adamla ilgiliydi – Bay Severus Snape. Fakat Snape böylesi ölümcül kasıt içeren karmaşık bir büyünün ismi için bundan daha fazlasından esinlenmiştir kesin değil mi? Daha da derine dalacak olursak Snape’in de Latinceyi sevdiğini kendi oluşturduğu lanetin ilk yarısı “sectum”un Latincede “kesilmiş” anlamına geldiğini görerek anlayabiliriz; kendi isminde “sever” (kesmek, koparmak) kelimesi olan biri için ilginç bir seçim.
Kelimenin ikinci kısmı ise büyüleyici. Çünkü “sempra” Latince bir kelime olmamasına karşın Latince ifade “semper fidelis” olarak bilinen “semper” kelimesine yakınlık taşımakta. O ifadenin ne anlama geldiğini fark ettiğinizde ise özellikle büyük bir ehemmiyet kazanıyor: “her zaman sadık”. Sizce de mükemmel değil mi?
Yorumlarınızı paylaşmayı unutmayın!